Giải quyết khó khăn, vướng mắc trong công tác cai nghiện ma túy

Giải quyết khó khăn, vướng mắc trong công tác cai nghiện ma túy là vấn đề cấp bách hiện nay tại nhiều địa phương trên cả nước. Hai năm sau khi Luật Phòng, chống ma túy năm 2021 có hiệu lực, bên cạnh những chuyển biến tích cực, các địa phương như Sơn La và Thái Nguyên vẫn đang gặp phải nhiều khó khăn, thách thức trong việc triển khai công tác cai nghiện và quản lý sau cai nghiện ma túy.

Tình hình tại tỉnh Sơn La

Số liệu người nghiện và quản lý sau cai nghiện

Số liệu thống kê của Sở LĐ-TB&XH tỉnh Sơn La cho thấy, tính từ đầu năm 2022 đến ngày 14/3/2024, toàn tỉnh có tới 1351 người được xác định đang trong tình trạng nghiện ma túy. Đáng lưu ý, trong số này có tới 10 trường hợp là những đứa trẻ từ 12 đến dưới 18 tuổi - thực trạng đáng báo động về việc ngày càng có nhiều em nhỏ lâm vào tệ nạn nghiện ngập.

Tổng số người nghiện ma túy đã được cập nhật, đưa vào quản lý trên phần mềm của ngành chức năng tính đến 14/4/2024 là 1917 người. Con số này cho thấy thực trạng nghiện hứa hẹn sẽ còn tăng cao nếu không có những giải pháp kiềm chế quyết liệt và đồng bộ.

Bên cạnh đó, tính đến thời điểm trên, toàn tỉnh có 1396 người đang trong diện quản lý sau cai nghiện ma túy. Đây là nhóm đối tượng dễ tái nghiện nếu không được kiểm soát, quản lý và hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng một cách chặt chẽ.

Nỗ lực trong công tác cai nghiện tại gia đình, cộng đồng

Trước những con số báo động trên, mặc dù gặp nhiều khó khăn như sẽ được đề cập sau, nhưng ngay từ khi Luật Phòng, chống ma túy 2021 có hiệu lực, các cấp chính quyền tỉnh Sơn La đã rất quan tâm, chỉ đạo sâu sát công tác cai nghiện ma túy tại gia đình và cộng đồng.

Cụ thể, Sở LĐTB&XH đã chỉ đạo UBND các cấp xã trên địa bàn tỉnh rà soát, kiện toàn lại "Tổ công tác cai nghiện cấp xã" và "Điểm tư vấn, chăm sóc, hỗ trợ điều trị nghiện tại cộng đồng". Đồng thời, yêu cầu các địa phương này phải củng cố, nâng cao hiệu quả hoạt động của hai tổ chức then chốt này trong công tác cai nghiện tại cơ sở.

Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền cũng được đẩy mạnh, góp phần nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của ma túy và tầm quan trọng của việc cai nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng, cũng như hỗ trợ người sau cai hòa nhập cộng đồng, tiếp cận các dịch vụ y tế, học nghề, giải quyết việc làm. Nội dung này thậm chí còn được đưa vào Nghị quyết chuyên đề của HĐND tỉnh với mục tiêu quyết tâm giảm tỷ lệ người nghiện.

ĐĂNG VIDEO VÀO ĐÂY

Những nỗ lực hỗ trợ người sau cai hòa nhập cộng đồng

Với phương châm đồng hành hỗ trợ người sau cai tái hòa nhập cộng đồng, Cơ sở Điều trị nghiện ma túy tỉnh Sơn La cũng đã chủ động phối hợp với nhiều đơn vị để thực hiện các hoạt động hỗ trợ học nghề, tư vấn việc làm cho người hết hạn cai nghiện chuẩn bị ra trại.

Cụ thể, Cơ sở đã phối hợp với Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh tổ chức các buổi tư vấn, giới thiệu việc làm cho 570 học viên sắp mãn hạn cai. Cùng với đó, đơn vị cũng đã phát tận tay 600 tờ rơi giới thiệu các công ty tuyển lao động trong nước để người sau cai có thêm nhiều lựa chọn việc làm hơn.

Để giúp nâng cao kỹ năng nghề nghiệp, tạo việc làm bền vững cho người sau cai, Cơ sở Điều trị nghiện ma túy tỉnh Sơn La đã phối hợp chặt chẽ với Trung tâm Chuyển giao công nghệ Trường Đại học Tây Bắc để mở 4 lớp dạy nghề ngắn hạn cho 140 học viên. Các ngành nghề đào tạo gồm kỹ thuật phòng và điều trị bệnh cho gia cầm, kỹ thuật trồng rau an toàn, kỹ thuật phòng và điều trị bệnh trong chăn nuôi - đây đều là những ngành phù hợp với đặc thù vùng nông thôn, thuận lợi cho người sau cai tái hòa nhập và mưu sinh sau này. Kết quả, có tới 105/140 học viên đã đạt chứng chỉ nghề sơ cấp.

Ngoài ra, Cơ sở cũng đã chủ động phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Mai Sơn để mở lớp xóa mù chữ cho 119 học viên là người nghiện có trình độ văn hóa thấp. Sau khóa học, tất cả 119 học viên đã đạt chương trình xóa mù chữ giai đoạn I và được cấp chứng chỉ. Hiện Cơ sở vẫn đang tiếp tục rà soát, mở thêm các lớp mới cho những học viên còn lại chưa xóa mù chữ.

Song song với các khóa dạy nghề, xóa mù chữ, trong quá trình điều trị tại Cơ sở, người cai nghiện còn được tham gia nhiều hoạt động lao động trị liệu kết hợp với hướng dẫn chuyển giao các kỹ năng, kỹ thuật thực tế trong chăn nuôi, trồng trọt, đan lát mây tre đan, khâu bóng da, xây dựng, mộc nghệ. Điều này giúp mỗi học viên nắm vững kỹ năng tay nghề, hình thành kỹ năng tự tổ chức sản xuất, tăng gia thu nhập cho bản thân và gia đình sau khi trở về cộng đồng

Khó khăn, vướng mắc trong cai nghiện và quản lý sau cai

Mặc dù đã nỗ lực rất lớn song công tác cai nghiện và quản lý sau cai tại Sơn La vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc cần được tháo gỡ:

a) Chưa triển khai cai nghiện tự nguyện tại gia đình, cộng đồng

Theo quy định của Luật Phòng chống ma túy 2021 và Nghị định 116/2021, bên cạnh hình thức cai nghiện bắt buộc tập trung, người nghiện có thể lựa chọn hình thức cai nghiện tự nguyện tại gia đình hoặc cộng đồng dưới sự hỗ trợ của các tổ chức, cá nhân được cấp phép cung cấp dịch vụ cai nghiện. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, trên địa bàn tỉnh Sơn La vẫn chưa có bất kỳ tổ chức, cá nhân nào được công bố đủ điều kiện cung cấp loại hình dịch vụ này.

Nguyên nhân chính là do chưa có tổ chức, cá nhân nào đăng ký hoạt động trong lĩnh vực này trên địa bàn để đáp ứng các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân lực chuyên môn theo đúng quy định của pháp luật. Thực trạng trên khiến người nghiện tự nguyện chưa có lựa chọn nào khác ngoài cai nghiện tập trung tại cơ sở chuyên trách

b) Khó khăn trong quản lý người nghiện trong quá trình chờ đưa đi cai nghiện

Theo quy định, khi phát hiện người có dấu hiệu nghiện ma túy, chính quyền địa phương phải lập hồ sơ, đề nghị tòa án ra quyết định đưa người đó vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Tuy nhiên, trong khoảng thời gian chờ đợi từ khi lập hồ sơ đến khi có quyết định của tòa án, việc quản lý người nghiện đang sinh sống, lưu trú trên địa bàn gặp rất nhiều khó khăn

Thực tế cho thấy, phần lớn gia đình người nghiện đều không hợp tác, thậm chí có trường hợp che giấu người thân là đối tượng nghiện khỏi sự quản lý của chính quyền địa phương. Đây cũng là một trong những nguyên nhân then chốt khiến công tác này kém hiệu quả, để lọt nhiều đối tượng ra khỏi tầm kiểm soát.

Bên cạnh đó, trên địa bàn nhiều xã vẫn chưa có cơ sở để tạm quản lý người nghiện đang chờ quyết định của tòa về việc đưa đi cai nghiện bắt buộc, gây khó khăn rất lớn cho lực lượng chức năng trong việc kiểm soát di biến động của nhóm đối tượng này.

c) Thiếu cơ sở cai nghiện chuyên biệt cho trẻ từ 12-18 tuổi

Một khó khăn đáng lưu tâm khác mà tỉnh Sơn La đang gặp phải là thiếu cơ sở cai nghiện chuyên biệt dành cho nhóm đối tượng từ 12 đến dưới 18 tuổi. Theo quy định mới của Luật Phòng, chống ma túy năm 2021, những người nghiện trong độ tuổi này phải được đưa đến cơ sở cai nghiện riêng, tách biệt với người lớn để đảm bảo điều kiện cũng như nội dung, chương trình cai nghiện phù hợp. Tuy nhiên, hiện Cơ sở Điều trị nghiện ma túy tỉnh Sơn La vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu này.

Không chỉ vậy, tại đây cũng chưa tổ chức được lớp học văn hóa dành riêng cho lứa tuổi từ 12 đến dưới 18 trong khi họ còn đang trong giai đoạn đi học phổ thông. Điều này dễ dẫn đến nguy cơ thiếu kiến thức, tụt hậu học vấn nếu không có lớp học bù bổ kiến thức trong quá trình cai nghiện.

d) Khó khăn trong quản lý sau cai tại địa phương

Sau khi hoàn thành đợt cai nghiện bắt buộc tập trung, người nghiện sẽ được trở về địa phương nơi cư trú và đưa vào diện quản lý sau cai tại cộng đồng. Tuy nhiên, trên thực tế, công tác quản lý sau cai này đang gặp rất nhiều khó khăn ở các địa phương.

Thực trạng phổ biến là sau khi trở về từ cơ sở cai nghiện, đa số người nghiện không đến trình báo, khai báo với công an địa phương để làm thủ tục lập hồ sơ quản lý như quy định. Điều này xuất phát từ bệnh lý sợ bị lên án, kỳ thị từ cộng đồng mà người nghiện thường gặp phải. Trường hợp khác, nhiều người không có mặt tại nơi cư trú mà đi làm việc, sinh sống ở các địa phương khác. Với những trường hợp này, địa phương gặp nhiều khó khăn trong lập hồ sơ, cập nhật vào danh sách quản lý.

Chính vì lý do trên, đến nay tại nhiều địa phương, nhiều trường hợp đã hoàn thành cai nghiện nhưng vẫn chưa được đưa vào quản lý theo đúng quy định pháp luật. Điều này làm giảm hiệu quả của công tác quản lý sau cai, dễ dẫn đến tình trạng tái nghiện không được kiểm soát, xử lý kịp thời.

e) Khó khăn trong công tác hỗ trợ đào tạo nghề, tạo việc làm sau cai

Một khó khăn lớn nữa mà Sơn La phải đối mặt là việc hỗ trợ người sau cai nghiện được đào tạo nghề, tạo việc làm để hòa nhập cuộc sống bình thường. Mặc dù công tác này đã được các địa phương rất quan tâm, song hiệu quả vẫn chưa cao.

Nguyên nhân lớn nhất đến từ chính thái độ của người nghiện và gia đình họ. Nhiều người sau khi trở về từ cơ sở điều trị vẫn chưa ý thức được tầm quan trọng của việc cố gắng hướng nghiệp, lao động để tái hòa nhập xã hội. Họ dễ rơi vào trạng thái chán nản, thậm chí tiếp tục lối sống lêu lổng, mất phương hướng dẫn đến nguy cơ tái nghiện rất cao. Các gia đình cũng thường thiếu kiên nhẫn, liên tục áp lực nên càng khiến tâm lý người sau cai bị tổn thương, sa vào lối sống lệch lạc trước đây.

Về phía các cơ quan chức năng, mặc dù đã có nhiều chương trình đào tạo nghề, tư vấn giới thiệu việc làm phù hợp, song việc thiếu kinh phí cũng như những khó khăn trong việc thuyết phục, đồng hành cùng người sau cai vẫn chưa được tháo gỡ triệt để.